Carex L.
Nomenclatura
- Publicación original
- Sp. Pl. 2: 972 (1753).
- Grupo
- Plantae-
- Etimología
- Del latín carex-icis, nombre de las cárices (Carex L.). A pesar de que el término aparece en varios autores latinos, principalmente Virgilio, pero también Columela y Cátulo, los datos que aportan en sus textos no permiten en absoluto saber con certeza a qué plantas se referían, dado que no es descartable que aludieran a algunas tan diferentes como el carrizo, ciertos juncos (¿Juncus acutus?), especies de Schoenoplectus, de Cyperus o incluso de Carex en su actual concepto. Tampoco se tiene seguridad sobre el origen del término. Según algunos podría derivar de la raíz indogermánica kars, raspar, en alusión a la aspereza del borde de sus hojas. Otros autores, sin embargo, atribuyen su origen en alguno de los siguientes vocablos griegos: charaktós-e-ón, dentado o aserrado; kárcharos-on, provisto de dientes agudos y cortantes; o keíro, esquilar, cortar, rapar, etc.; lo que aludiría igualmente a la naturaleza áspera y afilada del margen foliar de algunas de sus especies. El nombre popular en inglés sedge, del alemán sege (sierra) o segge (cuchillo), insiste en dicho carácter.
Descripción
Las cárices son un grupo de plantas pertenecientes a la familia de las Cyperáceas, en la cual el género Carex es el más importante y representativo; su nombre deriva e indica la aspereza de sus hojas, que tienen un borde áspero y en ocasiones hasta cortante.
Son plantas perennes gracias a la presencia de un rizoma subterráneo de cuyos nudos crecen las raíces, los brotes (fértiles y estériles), y las propias ramas del rizoma. Dependiendo de la proximidad de los nudos, habrá plantas cespitosas si están muy juntos, o reptantes si están más separados. Estos nudos tienen escamas foliares que en ocasiones aparecen reducidas al nervio, de forma que parece que el rizoma está cubierto por fibras.
Las hojas tienen el mismo aspecto que el de las gramíneas, variando en color desde el glauco o verde azulado hasta el verde oscuro; pueden estar enrolladas, aquilladas, canaliculadas, planas o plegadas, con el ápice estrechado bruscamente o más o menos paulatinamente, con la sección plana o trígona. Las hojas tienen unas vainas cerradas y es interesante observarlas para determinar la especie, especialmente las de las hojas inferiores, que pueden permanecer secas o descomponerse en fibras. Es también interesante conocer cómo es la parte interna del ápice de estas vainas; en la parte frontal puede ser cóncavo o recto, o estar extendido formando un apéndice llamado antelígula; en la parte proximal, a modo de prolongación de la parte interna de la vaina, aparece la lígula, soldada al limbo de la hoja en su mayor parte, pero queda libre una pequeña parte cuya forma es de importancia a la hora de determinar la especie.
Los tallos fértiles, brotes con flores, son por lo general de sección trígona, si bien en ocasiones tienen sección redondeada o con alas más o menos anchas en los ángulos; pueden ser lisos o estar cubiertos de acúleos, especialmente en la parte superior.
Las flores se agrupan en inflorescencias de tipo espiga, solitarias o reunidas en panículas o racimos. Mientras unas especies tienen espigas unisexuales, otras las tienen bisexuales, teniendo estas últimas las flores masculinas en la parte apical (andróginas), o con unas pocas flores masculinas en la base y ápice y flores femeninas en la parte media, siendo más raro al revés. La inflorescencia tiene en su parte inferior una bráctea de forma variable que es necesario observar.
Las flores femeninas están formadas por un gineceo encerrado en una estructura lageniforme, el utrículo, a su vez protegido por una gluma insertada en el eje de la espiga. El utrículo, diferenciado en cuerpo y pico, es el elemento más importante para diferenciar las especies del género, por su forma y tamaño, nervios, pelos o papilas, forma del pico, presencia de acúleos, ...; también la forma y color de la gluma es importante. El ovario está formado por 2 o 3 carpelos soldados que producen un fruto en aquenio; hay 2 o 3 estigmas, carácter de gran importancia taxonómica.
La flor masculina está reducida a tres estambres protegidos por una bráctea o gluma que surge del eje de la espiga; la forma del ápice y el color de la gluma son unos caracteres variables.
Clasificación y especies de Carex
Puedes consultar información de 133 especies.
Especie | Nombre común | Tipo | Protección | |
---|---|---|---|---|
Carex acuta L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex acutiformis Ehrh. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex alba Scop. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex appropinquata Schumach. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex aquatilis Wahlenb. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex arenaria L. Chloroplastida - Cyperaceae | Zarzaparilla de Alemania | Especie autóctona | ||
Carex asturica Boiss. Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex atrata L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex austroalpina Bech. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex baldensis L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie alóctona | |||
Carex basilaris Jord. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex bicolor Bellardi ex All. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex bigelowii Torr. ex Schwein. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex binervis Sm. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex bohemica Schreb. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex brachystachys Schrank in Schrank & K. Moll Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex brevicollis DC. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex brizoides L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex camposii Boiss. & Reut. Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex camposii subsp. camposii Boiss. & Reut. Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex camposii subsp. tejedensis R. Sánchez-Villegas, M. Escudero & Luceño Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex canariensis Kük. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex canescens L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex canescens subsp. canescens L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex capillaris L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex caryophyllea Latourr. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex caudata (Kük.) Pereda & M. Laínz Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex cespitosa L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex chordorrhiza L.f. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex curvula All. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex curvula subsp. curvula All. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex curvula subsp. rosae Gilomen Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex davalliana Sm. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex demissa Hornem. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex demissa subsp. cedercreutzii (Fagerstr.) Jac.Koopman Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex demissa subsp. demissa Hornem. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex depauperata Curtis ex With. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex depressa Link Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex diandra Schrank Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex digitata L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex dioica L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex distachya Desf. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex distans L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex disticha Huds. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex divisa Huds. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex divulsa Stokes in With. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex durieui Steud. ex Kunze Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex echinata Murray Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex elata All. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex elata subsp. elata All. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex ericetorum Pollich Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex extensa Gooden. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex flacca Schreb. Chloroplastida - Cyperaceae | Mansiega | Especie autóctona | ||
Carex flava L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex foetida All. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex frigida All. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex furva Webb Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex grioletii Roem. in Schkuhr Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex halleriana Asso Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex hartmaniorum A.Cajander Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex helodes Link Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex hirta L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex hispida Willd. ex Schkuhr Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex hordeistichos Vill. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex hostiana DC. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex humilis Leyss. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex lachenalii Schkuhr Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex laevigata Sm. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex lainzii Luceño, E. Rico & T. Romero Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex lasiocarpa Ehrh. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex leersii F.W. Schultz Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex lepidocarpa Tausch Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex leporina L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex limosa L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex liparocarpos Gaudin Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex lucennoiberica Maguilla & M.Escudero Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex macrostyla Lapeyr. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex mairei Coss. & Germ. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex montana L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex morrowii Boott Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex muricata L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex myosuroides Vill. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex nevadensis Boiss. & Reut. Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex nigra (L.) Reichard Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex nigra subsp. intricata (Tineo ex Guss.) Rivas Mart. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex nigra subsp. nigra (L.) Reichard Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex oederi Retz. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex oedipostyla Duval-Jouve Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex olbiensis Jord. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex ornithopoda Willd. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex otrubae Podp. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex pairae F.W. Schultz Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex pallescens L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex panicea L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex paniculata L. Chloroplastida - Cyperaceae | Lastón | Especie autóctona | ||
Carex paniculata subsp. calderae (A.Hansen) Lewej. & Lobin Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex paniculata subsp. lusitanica (Schkuhr ex Willd.) Maire Chloroplastida - Cyperaceae | Lastón | Especie autóctona | ||
Carex paniculata subsp. paniculata L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex parviflora Host Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex paui Sennen Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex pendula Huds. Chloroplastida - Cyperaceae | Espadaña | Especie autóctona | ||
Carex perraudieriana J.Gay Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex pilulifera L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex pilulifera subsp. pilulifera L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex praecox Schreb. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex pseudobrizoides Clavaud Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex pseudocyperus L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex pulicaris L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex punctata Gaudin Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex pyrenaica Wahlenb. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex quixotiana Ben.Benítez, Martín-Bravo, Luceño & Jim.Mejías Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex remota L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex reuteriana Boiss. in Boiss. & Reut. Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex reuteriana subsp. mauritanica (Boiss. & Reut.) Jim.Mejías & Luceño Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex reuteriana subsp. reuteriana Boiss. in Boiss. & Reut. Chloroplastida - Cyperaceae | Endemismo ibérico | |||
Carex riparia Curtis Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex rorulenta Porta Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex rostrata Stokes in With. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex rupestris All. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex saxatilis L. Chloroplastida - Cyperaceae | ||||
Carex sempervirens Vill. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex sempervirens subsp. pseudotristis (Domin) Pawł. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex sempervirens subsp. sempervirens Vill. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex simpliciuscula Wahlenb. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex spicata Huds. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex strigosa Huds. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex sylvatica Huds. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex testacea Sol. ex Boott, in Hook. f. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex tomentosa L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex trinervis Degl. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex umbrosa Host Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona | |||
Carex vaginata Tausch Chloroplastida - Cyperaceae | Especie extraibérica | |||
Carex vesicaria L. Chloroplastida - Cyperaceae | Especie autóctona |
Bibliografía y más información
Artículo científico
- The New Tree of Eukaryotes. Fabien Burki, Andrew J. Roger, Matthew W. Brown & Alastair G.B. Simpson. 2020. Trends in Ecology & Evolution, Vol. 35, No. 1
- The Revised Classification of Eukaryotes. Adl & al.. 2012. J. Eukaryot. Microbiol., 59(5), 2012 pp. 429-493
Guía de campo
- Guía de campo de las ciperáceas de España y Portugal. Modesto Luceño Garcés y colaboradores. 2023. Jolube Consultor Botánico y Editor. ISBN papel: 978-84-126656-0-4