Cistaceae

Nomenclatura

Nombre común
cistáceas

Clasificación

Dominio Eukarya, Supergrupo Archaeplastida, Filum Chloroplastida, División Streptophyta, Subdivisión Spermatophytina, Clase Magnoliopsida, Orden Violales, Familia Cistaceae

Descripción

CistaceaeLa familia de las cistáceas está formada por árboles, sufrútices o hierbas perennes o anuales.

Las hojas son generalmente opuestas, alternas en alguna ocasión, simples, enteras, con o sin estípulas.

Las flores son regulares y hermafroditas, hipoginas, solitarias, pero más frecuentemente agrupadas en inflorescencias cimosas, a menudo con aspecto de racimo y otras con aspecto de umbelas o corimbos, terminales o axilares. El cáliz consta de 3 a 5 sépalos imbricados, en ocasiones en 2 verticilos, siendo los externos un epicaliz que en ocasiones puede tener las piezas muy pequeñas, bracteiformes, o incluso pueden faltar. La corola tiene 5 pétalos, sin uña, de prefloración corrugada, que se caen pronto. El androceo está formado por numerosos estambres libres, que se insertan en la parte externa de un disco nectarífero más o menos anular. El gineceo consta de 3 - 5 carpelos concrescentes en un ovario unilocular o de 3 - 5 lóculos incompletos; estigma entero, con la base más o menos lobulada.

El fruto es una cápsula que se abre por 3 - 5 valvas, con numerosas semillas pequeñas.

Distribución

Está formada por 8 géneros con unas 200 especies –la mitad de ellas pertenecen al género Helianthemum Mill.– que se distribuyen por las zonas templadas del Hemisferio Norte y América austral. El principal centro de diversificación es la región mediterránea.

Clave de identificación de especies


1. Estambres externos estériles, moniliformes -a veces son poco conspicuos e incluso pueden faltar-; rudimentos seminales anátropos o hemianátropos; semillas con rafe muy aparente -> Fumana
 -  Estambres todos fértiles; rudimentos seminales ortótropos; semillas sin rafe -> 2

2. Hierbas anuales -> 3
 -  Sufrútices, arbustos o hierbas perennes lignificadas en la base -> 4

3. Hojas basales y medias con 3 nervios principales; estigma sentado o casi -> Xolantha
 -  Hojas basales y medias con solo 1 nervio principal; estilo conspicuo -> Helianthemum

4. Cápsula, y ovario, con 5 ó 6-12 lóculos, dehiscente en 5 ó 6-12 valvas; sépalos externos subiguales o mayores que los sépalos internos o inexistentes; hojas sin estípulas -> Cistus
 -  Cápsula, y ovario, con 3 lóculos, dehiscente en 3 valvas; sépalos externos mucho menores que los internos o inexistentes; hojas con o sin estípulas -> 5

5. Hierbas de cepa leñosa, con roseta de hojas basales en la antesis; estigma sentado o casi -> Xolantha
 -  Arbustos o sufrútices de tallos más o menos lignificados -a veces hierbas solo leñosas en la base-, sin roseta de hojas; estilo largo, geniculado o sigmoideo en la base, corto o inconspicuo -> 6

6. Sépalos 3; hojas sin estípulas -> Halimium
 -  Sépalos 5, los 2 externos mucho menores; hojas con o sin estípulas -> 7

7. Estilo largo, geniculado o sigmoideo en la base; sépalos internos, en general, con 3-5 nervios, muy marcados, en forma de costilla; hojas con o sin estípulas -> Helianthemum
 -  Estilo corto, recto; sépalos internos de nervadura poco conspicua; hojas sin estípulas -> Halimium

Lista de especies de Cistaceae

Puedes consultar información de 119 especies.

EspecieNombre comúnTipoProtección
Género Cistus L.
Cistus albidusCistus albidus L.
Chloroplastida - Cistaceae
Estepa blanca
Cistus chinamadensisCistus chinamadensis Bañares & P.Romero
Chloroplastida - Cistaceae
JaraEspecie autóctonaUICN escala EN
LESRPE
Cistus clusiiCistus clusii Dunal
Chloroplastida - Cistaceae
Romero macho
Cistus clusii subsp. clusiiCistus clusii subsp. clusii Dunal
Chloroplastida - Cistaceae
Cistus clusii subsp. multiflorusCistus clusii subsp. multiflorus Demoly
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Cistus creticusCistus creticus L.
Chloroplastida - Cistaceae
Cistus crispusCistus crispus L.
Chloroplastida - Cistaceae
Jaguarzo merino
Cistus heterophyllusCistus heterophyllus Desf.
Chloroplastida - Cistaceae
Especie autóctonaLESRPE
Cistus heterophyllus subsp. carthaginensisCistus heterophyllus subsp. carthaginensis (Pau) M.B. Crespo & Mateo
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Cistus hybridusCistus hybridus Pourr.
Chloroplastida - Cistaceae
Cistus incanusCistus incanus L.
Chloroplastida - Cistaceae
Especie extraibérica
Cistus inflatusCistus inflatus Pourr. ex Demoly
Chloroplastida - Cistaceae
Cistus ladaniferCistus ladanifer L.
Chloroplastida - Cistaceae
Jara pringosaEspecie autóctona
Cistus ladanifer subsp. africanusCistus ladanifer subsp. africanus Dans.
Chloroplastida - Cistaceae
Cistus ladanifer subsp. ladaniferCistus ladanifer subsp. ladanifer L.
Chloroplastida - Cistaceae
Cistus ladanifer subsp. sulcatusCistus ladanifer subsp. sulcatus (Demoly) P. Monts.
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Cistus laurifoliusCistus laurifolius L.
Chloroplastida - Cistaceae
Jara blanca
Cistus libanotisCistus libanotis L.
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibéricoUICN escala LC
Cistus monspeliensisCistus monspeliensis L.
Chloroplastida - Cistaceae
Jaguarzo negroEspecie autóctonaUICN escala LC
Cistus populifoliusCistus populifolius L.
Chloroplastida - Cistaceae
Jara cerval
Cistus populifolius subsp. majorCistus populifolius subsp. major (Dunal) Heywood
Chloroplastida - Cistaceae
Cistus populifolius subsp. populifoliusCistus populifolius subsp. populifolius L.
Chloroplastida - Cistaceae
Cistus psilosepalusCistus psilosepalus Sweet
Chloroplastida - Cistaceae
CarpazoEspecie autóctonaUICN escala LC
Cistus purpureusCistus purpureus Lam.
Chloroplastida - Cistaceae
Especie extraibérica
Cistus revoliiCistus revolii H.J.Coste & Soulié
Chloroplastida - Cistaceae
Especie extraibérica
Cistus revolii nothosubsp. grandiflorusCistus revolii nothosubsp. grandiflorus (Demoly) Demoly
Chloroplastida - Cistaceae
Especie extraibérica
Cistus salviifoliusCistus salviifolius L.
Chloroplastida - Cistaceae
Jara negra
Cistus verguiniiCistus verguinii H.J.Coste
Chloroplastida - Cistaceae
Especie extraibérica
Género Fumana (Dunal) Spach
Fumana baeticaFumana baetica Güemes
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Fumana ericifoliaFumana ericifolia Wallr.
Chloroplastida - Cistaceae
Fumana ericoidesFumana ericoides (Cav.) Gand.
Chloroplastida - Cistaceae
Fumana fontanesiiFumana fontanesii Clauson
Chloroplastida - Cistaceae
Fumana hispidulaFumana hispidula Loscos & J. Pardo
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Fumana juniperinaFumana juniperina (Lag. ex Dunal) Pau
Chloroplastida - Cistaceae
Fumana lacidulemiensisFumana lacidulemiensis Güemes
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Fumana laevipesFumana laevipes (L.) Spach
Chloroplastida - Cistaceae
Fumana laevisFumana laevis (Cav.) Pau
Chloroplastida - Cistaceae
Tomillo morisco
Fumana paradoxaFumana paradoxa Heywood
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Fumana procumbensFumana procumbens (Dunal) Gren. & Godr.
Chloroplastida - Cistaceae
Jarilla rastreraEspecie autóctona
Fumana scopariaFumana scoparia Pomel
Chloroplastida - Cistaceae
Fumana thymifoliaFumana thymifolia (L.) Spach
Chloroplastida - Cistaceae
Género Halimium (Dunal) Spach
Halimium atriplicifoliumHalimium atriplicifolium Spach (Lam.)
Chloroplastida - Cistaceae
Halimium calycinumHalimium calycinum (L.) K. Koch
Chloroplastida - Cistaceae
Halimium halimifoliumHalimium halimifolium (L.) Willk. in Willk. & Lange
Chloroplastida - Cistaceae
Jaguarzo blanco
Halimium lasianthumHalimium lasianthum Spach (Lam.)
Chloroplastida - Cistaceae
Halimium lasianthum subsp. alyssoidesHalimium lasianthum subsp. alyssoides (Lam.) Greuter
Chloroplastida - Cistaceae
Carpanzo
Halimium ocymoidesHalimium ocymoides (Lam.) Willk. in Willk. & Lange
Chloroplastida - Cistaceae
Halimium umbellatumHalimium umbellatum (L.) Spach
Chloroplastida - Cistaceae
Ardivieja
Halimium umbellatum subsp. umbellatumHalimium umbellatum subsp. umbellatum (L.) Spach
Chloroplastida - Cistaceae
Especie autóctona
Halimium umbellatum subsp. viscosumHalimium umbellatum subsp. viscosum (Willk.) O. Bolòs & Vigo
Chloroplastida - Cistaceae
Especie autóctona
Halimium verticillatumHalimium verticillatum (Brot.) Sennen
Chloroplastida - Cistaceae
Especie autóctonaUICN escala DD
Género Helianthemum Miller
Helianthemum aegyptiacumHelianthemum aegyptiacum (L.) Mill.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum almerienseHelianthemum almeriense Pau
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum alypoidesHelianthemum alypoides Losa & Rivas Goday
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibéricoUICN escala VU
LESRPE
Helianthemum angustatumHelianthemum angustatum Pomel
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum apenninumHelianthemum apenninum (L.) Mill.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum apenninum subsp. apenninumHelianthemum apenninum subsp. apenninum (L.) Mill.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum apenninum subsp. cantabricumHelianthemum apenninum subsp. cantabricum (M. Laínz) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum apenninum subsp. cavanillesianumHelianthemum apenninum subsp. cavanillesianum (M. Laínz) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum apenninum subsp. esteveiHelianthemum apenninum subsp. estevei (Peinado & Mart. Parras) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum apenninum subsp. stoechadifoliumHelianthemum apenninum subsp. stoechadifolium (Brot.) Samp.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum apenninum subsp. suffruticosumHelianthemum apenninum subsp. suffruticosum (Boiss.) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum apenninum subsp. urrielenseHelianthemum apenninum subsp. urrielense (M. Laínz) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum asperumHelianthemum asperum Lag.
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum bramwelliorumHelianthemum bramwelliorum Marrero Rodr.
Chloroplastida - Cistaceae
Especie autóctonaLESRPE
Helianthemum bystropogophyllumHelianthemum bystropogophyllum Svent.
Chloroplastida - Cistaceae
Turmero PeludoEspecie autóctonaUICN escala CR
LESRPE
Helianthemum canadenseHelianthemum canadense Michx. (L.)
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum canarienseHelianthemum canariense (Jacq.) Pers.
Chloroplastida - Cistaceae
Especie extraibérica
Helianthemum canumHelianthemum canum Baumg. (L.)
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum canum subsp. piloselloidesHelianthemum canum subsp. piloselloides O.Bolòs & Vigo (Lapeyr.)
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum caput-felisHelianthemum caput-felis Boiss.
Chloroplastida - Cistaceae
Especie autóctonaUICN escala EN
LESRPE
Helianthemum cinereumHelianthemum cinereum (Cav.) Pers.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum cinereum subsp. cinereumHelianthemum cinereum subsp. cinereum (Cav.) Pers.
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum cinereum subsp. guadiccianumHelianthemum cinereum subsp. guadiccianum (Font Quer & Rothm.) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum cinereum subsp. hieronymiHelianthemum cinereum subsp. hieronymi (Sennen) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum cinereum subsp. rotundifoliumHelianthemum cinereum subsp. rotundifolium (Dunal) Greuter & Burdet
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum gonzalezferreri   Helianthemum gonzalezferreri Marrero Rodr.
Chloroplastida - Cistaceae
Especie autóctonaLESRPE
Helianthemum guerraeHelianthemum guerrae Sánchez-Gómez, J.S.Carrion & M.Á.Carrión
Chloroplastida - Cistaceae
Especie autóctonaUICN escala EN
Helianthemum hirtumHelianthemum hirtum (L.) Mill.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum inaguaeHelianthemum inaguae Marrero Rodr., Gonz.-Mart. & Gonz.-Art.
Chloroplastida - Cistaceae
Especie autóctonaLESRPE
Helianthemum juliaeHelianthemum juliae Wildpret
Chloroplastida - Cistaceae
Especie autóctonaLESRPE
Helianthemum ledifoliumHelianthemum ledifolium (L.) Mill.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum marifoliumHelianthemum marifolium (L.) Mill.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum marifolium subsp. andalusicumHelianthemum marifolium subsp. andalusicum (Font Quer & Rothm.) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum marifolium subsp. conquenseHelianthemum marifolium subsp. conquense Borja & Rivas Goday
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum marifolium subsp. frigidulumHelianthemum marifolium subsp. frigidulum (Cuatrec.) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum marifolium subsp. marifoliumHelianthemum marifolium subsp. marifolium (L.) Mill.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum marifolium subsp. molleHelianthemum marifolium subsp. molle (Cav.) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum marifolium subsp. origanifoliumHelianthemum marifolium subsp. origanifolium (Lam.) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum neopiliferumHelianthemum neopiliferum Muñoz Garm. & C. Navarro
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum nummulariumHelianthemum nummularium (L.) Mill.
Chloroplastida - Cistaceae
PerdigueraEspecie autóctona
Helianthemum oelandicumHelianthemum oelandicum (L.) Dum.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum oelandicum subsp. alpestreHelianthemum oelandicum subsp. alpestre (Jacq.) Ces.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum oelandicum subsp. incanumHelianthemum oelandicum subsp. incanum (Willk.) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum oelandicum subsp. italicumHelianthemum oelandicum subsp. italicum (L.) Ces.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum origanifoliumHelianthemum origanifolium Pers. (Lam.)
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum pannosumHelianthemum pannosum Boiss.
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum papillareHelianthemum papillare Boiss.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum pilosumHelianthemum pilosum Pers. (L.)
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum polygonoidesHelianthemum polygonoides Peinado, Mart. Parras, Alcaraz & Espuelas
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum rothmaleriHelianthemum rothmaleri
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum salicifoliumHelianthemum salicifolium (L.) Mill.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum sanguineumHelianthemum sanguineum (Lag.) Lag.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum squamatumHelianthemum squamatum (L.) Dum.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum syriacumHelianthemum syriacum (Jacq.) Dum.
Chloroplastida - Cistaceae
Hieba sana
Helianthemum teneriffaeHelianthemum teneriffae Coss.
Chloroplastida - Cistaceae
JarillaEspecie autóctonaUICN escala CR
LESRPE
Helianthemum tinetenseHelianthemum tinetense M. Mayor López & M. Fernández Benito
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum villosumHelianthemum villosum Thibaud
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum violaceumHelianthemum violaceum (Cav.) Pers.
Chloroplastida - Cistaceae
Perdiguera blanca
Helianthemum viscariumHelianthemum viscarium Boiss. & Reut.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum viscidulumHelianthemum viscidulum Boiss.
Chloroplastida - Cistaceae
Helianthemum viscidulum subsp. raynaudiiHelianthemum viscidulum subsp. raynaudii (Ortega Oliv., Romero García & C. Morales) G. López
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Helianthemum viscidulum subsp. viscidulumHelianthemum viscidulum subsp. viscidulum Boiss.
Chloroplastida - Cistaceae
Endemismo ibérico
Género Tuberaria (Dunal) Spach
Tuberaria echioidesTuberaria echioides Willk. (Lam.)
Chloroplastida - Cistaceae
Tuberaria globulariifoliaTuberaria globulariifolia (Lam.) Willk.
Chloroplastida - Cistaceae
Mirasol ásperoEndemismo ibérico
Tuberaria guttataTuberaria guttata (L.) Fourr.
Chloroplastida - Cistaceae
Tuberaria inconspicuaTuberaria inconspicua Willk. (Pers.)
Chloroplastida - Cistaceae
Tuberaria lignosaTuberaria lignosa (Sweet) Samp.
Chloroplastida - Cistaceae
Hierba turmera
Tuberaria macrosepalaTuberaria macrosepala Willk. (Coss.)
Chloroplastida - Cistaceae

Últimas fotografías de Cistaceae

Bibliografía

Artículo científico

Libro

Más información

Comparte en: